Diccionario nahuatl estándar - español
Se encontraron 39 resultados para «ipan».
ipan: en, encima, en él (ella), encima de él (ella), sobre de
ipan teotlaktli: por la tarde
ontsontli ipan matlakpoali: mil m
achtotipan: antes
aixkipan: esquí acuático m
altepekipanolistli: obra pública f
ayankuipan: de nuevo, por segunda vez
chipanki: mojado
ijxipan: a los pies de
ipanokayotl: general m, generalidad f
ipantilia: acertar (nitla-)
itipanketl: aparato digestivo m, sistema digestivo m
keskipan: cuantas veces
kochipanamakak: narcotraficante m
kuaochipantli: cabeza rapada f
mochipan: siempre
nochipan: siempre
pixkipan: tiempo de la cosecha m
sepayaixkipan: esquí alpino m
sokipan: en el lodo
Tamajolipan: Tamaulipas
tamajolipanekatl: tamaulipeco
techmotlaliani: participante
tekipani: semanero
tekipanoa 1: negociar (nic-)
tekipanoa 2: trabajar, laborar
tekipanoa: mantener
tekipanoli: mantenido
tekipanoli: negociado
tekipanolistli: oficio m, actividad f
tlaipantilistli: acierto m, dicha f
tlapixkipan: tiempo de cosechar m
tolipan: tulipán m (fritillaria lusitanica)
Tsakualtlilpan: Zacualtipan (Lugar sobre los adoratorios negros), Hidalgo.
uipana: aglomerar
uipani: aglomerado
Xochiatikpan: Xochiatipan (Lugar entre las aguas de flores), Hidalgo.
xochitolipan: flor de tulipán f
xokomekapixkipan: fiesta de la vendimia f
Diccionario nahuatl - español de Clavijero
Se encontraron 9 resultados para «ipan».
ipan: véase Pan
san ipan: moderadamente, o de buena manera
san ipan kuali: moderadamente, o de buena manera
ipanyotl: ya es tiempo
mikkaxochitl: véase Chipanxochitl
tekipanoa: servir
tlakxipanuia: caminar a pie
uelipan: ya es tiempo
uelipanyotl: oportunidad
Diccionario nahuatl - español de Molina editado por UNAM
Se encontraron 150 resultados para «ipan».
ipan: sobre, preposición.¹ encima de algo. preposición.²
◆ ipan +: echar las cosas a la mejor parte. pret.: cualli ipan oniccuep. {cualli ipan niccuepa}² silla de caballo. {cauallo ipan icpalli}² fiar en hacienda abonándola. pret.: ipan oninixquetz. {ixquetza, ipan nin}² ídem. (mazan huel iuhyauh: moderadamente, o hágase con moderación.) {mazanhuel ipan}² ocho mil y seis cientos. {cenxiquipilli ipan centzontli ipan matlacpohualli}² encomendar mi necesidad al que me puede socorrer en ella, catándole primero la benevolencia. metáf. {atihuitzo atahuayo ipan nimitznomachitia}² airado por mucho tiempo. {icualan ipan nemi}² graduado en ciencia. {tlamahuizomactli ipan tlamatiliztli}² arras de casamiento. {cihua nemactli ipan nenamictiliztli}² caminante así. {cauallo ipan yani}¹ día y medio. {cemilhuitl ipan nepantla tonatiuh}¹ aparecer en figura de alguna cosa. {itla ipan nino, quixtia}¹ aparecimiento así. {itla ipan nequixtiliztli}¹ menospreciar. {atle ipan ni, tlachia}¹ desacato tal. {atle ipan teittaliztli}¹ ídem. pret.: cualli ipan onictlachialti. {cualli ipan nictlachialtia}² tener algo por cosa incomportable y pesada. {ayehualiztli ipan nicmati}² tener en gran estima el padre a su hijo. {cozcateuh quetzalteuh ipan nimitzmati}¹ echar a mala parte las cosas. {zan tlein ipan niccuepa}¹ mediano entre grande y chico. {zan ipan}¹ odrecillo odre pequeño. {zan ipan cualli ehuaxiquipilli}¹ infamia. {aoctle ipan teittalizzotl}¹ tener en gran estima el padre a su hijo. {cozcatl; quetzalli ipan nimitzmati}¹ mes y medio. {centetl metztli ipan tlaco}¹ condición tener así. {yuh ipan nitlacat}¹ tanto y medio. {ixquich ipan centlacol}¹ nacemos con esta naturaleza y condición, o inclinación. {niman yuh ipan titlacati}² oportuna cosa con sazón. {huel ipan monequi}¹ echar las cosas a la más flaca parte. pret.: zantlein ipan oniccuep. {zantlein ipan niccuepa}² obstinación. {acualli ipan nechicahualiztli}¹ hacer algo de mala gana. {tequitl ipan nicmati}¹ tomar en buena parte. {cualli ipan nic, cuepa}¹ edad no conocida o encubierta de los muchos años que alguno tiene diciendo ser de menos años de los que ha. {nipiltontli ipan ninomati}¹ acertar a lo que se tira. {huel ipan nicuica}¹ cabalgar a caballo. {cauallo ipan ninotlalia}¹ airado largo tiempo. {icualan ipan nemi}¹ jinete. {cototzyetiuh ipan cauallo}¹ perseverante. {cualli ipan nemini}¹ id est, no lo ternás por cosa de poco valor. {azanitla ipan ticmatiz}² tener gran amor el padre al hijo. metáf. {quetzalteuh, cozcateuh ipan nimitzmati}² desastrado. {ohui ipan yani}² condición natural. {iuh ipan tlacatiliztli}² arras de casamiento. {cihua tetlauhtilli ipan nenamictiliztli}² tenerse o estimarse en poco. pret.: atle ipan oninottac. {atle ipan ninotta}² perseverancia así. {cualli ipan nemiliztli}¹ libras dos y media. {ontlatamachihualoni ipan tlaco}¹ acertar a lo que se tira. {huel ipan nictlaxilia}¹ infamado ser. {aoctle ipan nitto}¹ infamado. {aoctle ipan nitto}¹ desmerecer. {aoctle ipan ninotta}¹ condición natural. {yuh ipan tlacatiliztli}¹ libra y media. {centlatatnachihuaioni ipan tlaco}¹ oportunamente. {huel ipan}¹ ídem. pret.: cualli ipan onicma. {cualli ipan nicmati}² después que me bautice. {nonecuatequiliz ipan}² ir o andar a caballo. pret.: cauallo ipan onia. {cauallo ipan niauh}² morir de coraje. {nocualan ipan nimiqui}¹ mes y medio. {cemetztli ipan tlaco}¹ caminante así. {cauallo ipan yetiani}¹ cabalgar a caballo. {cauallo ipan nitleco}¹ caminar a caballo. {cauallo ipan nietiuh}¹ airado largo tiempo. {icualan ipan nemini}¹ desastrado. {ohui ipan yani}¹ estimar en poco o en nada. {atle ipan nicmati}¹ marzal cosa de este mes. {marzo ipan mochihuani}¹ dos libras y media. {ontlatamachihualoni ipan tlaco}² lo mismo es que noyollo connamiqui. {noyollo ipan yauh}² siete cientos. {centzontli ipan caxtolpohualli}² ocho mil y seis cientos. {cenxiquipilli ipan centzontli ipan matlacpohualli}² aparecer en figura de otra cosa. pret.: itla ic oninoquixti. {itla ipan ninoquixtia}² ídem. (icualan ipan nemi: airado por mucho tiempo.) {icualan ipan nemini}² obstinación o perseverancia en el mal. {acualli ipan nechicahualiztli}²
◆ ipan +: edad no conocida o encubierta de los muchos años que alguno tiene diciendo ser de menos años de los que ha. {nino, coneitta nipiltontli ipan ninehua}¹ reconocer algo, o caer en la cuenta de lo que no entendía bien. pret.: noyollo ipan oya. {yollo ipan yauh, no}²
ipan axiliztli: acertamiento o buena dicha.² acertamiento así.¹
ipan cualli: razonable cosa algún tanto buena.¹
ipan motzopaliztli: apretamiento tal.¹
ipan naci: tener buena dicha, o acertar con lo que pretendía, o buscaba. pret.: ipan onacic.² Véase: ipannaci.
ipan nechicahualiztli: celo.¹
ipan neixquetzaloni: cosa digna y merecedora de favor.² favorable cosa.¹
ipan nepohualiztli: acertamiento o dicha.²
ipan neyolnonotzalli: considerada cosa.¹
ipan ni, choloa: hollar.¹
ipan ni, tlaaquia: emplear en algo la hacienda.¹
ipan ni, tlatoa: proveer algo.¹
ipan ni tlacalaquia: emplear en algo la hacienda.¹ Véase: ipan nitlacalaquia.
ipan niauh: pasar por donde está alguno o topar alguna cosa.¹ atinar o acertar en algo, o pasar por donde otro está, o encontrar con él. pret.: ipan onia.² entender en algún negocio.¹ acertar en lo que se dice o hace.¹ Véase: ipanniauh.
ipan niauh immocualantzin: caer en desgracia tuya.²
ipan nic, poloa: pagar una deuda con otra.¹
ipan nic, tlalia: imponer o poner por encima.¹ poner encima.¹
ipan nic teca: echar agua o cosas largas sobre otra cosa.¹ Véase: ipan nicteca.
ipan nica: estar encima de algo. pret.: ipan onicatca.² estar encima.¹
ipan niccuica: dar en el blanco el que tira.¹
ipan nichicahua in tlahuelilocayotl: obstinarse en mal.¹
ipan nicmati: poner por caso, o hacer cuenta que fue así, o que no fue así. pret.: ipan onicma.² poner por caso.¹
ipan nicmati in yepascua in yeilhuitl: hacer cuenta que es pascua o día de fiesta.¹
ipan nicpoloa: pagar una deuda con otra. pret.: ipan onicpolo.²
ipan nicquechilia: asestar tiro. pret.: ipan onicquechili.² asestar tiro.¹
ipan nicteca: echar cosas líquidas, o cosas largas sobre otra cosa. pret.: ipan onictecac.²
ipan nicuica: acertar con tiro a lo que se tira. pret.: ipan onicuicac.² Véase: ipannicuica.
ipan nihualtemo in cauallo: apearse. pret.: ipan onihualtemoc in cauallo.² apearse del caballo.¹
ipan nine mi in cualli: perseverar en el bien. pret.: ipan oninen in cualli.²
ipan ninemi: entender en algún negocio. pret.: ipan oninen.² ejecutar.¹ entender en algún negocio.¹
ipan ninemi in cualli: perseverar en bien.¹
ipan ninixquetza: fiar en la hacienda abonándola.¹
ipan nino, chicahua: celar.¹
ipan nino, quetza: hollar.¹
ipan nino, tlaquechia: restribar en algo.¹
ipan ninolpiya: tomar a pechos el negocio. pret.: ipan oninolpi.²
ipan ninoquixtia: aparecer en otra figura, o en semejanza de otra cosa. pret.: ipan oninoquixti.²
ipan ninotlaquechia: estribar en algo. pret.: ipan oninotlaquechi.²
ipan niquitta: asestar tiro.¹
ipan niquiza: pasar por donde está alguno, o encontrarse con él. pret.: ipan oniquiz.² experimentar o probar.¹ pasar por donde está alguno o topar alguna cosa.¹
ipan nitechicahua in acualli: obstinar a otro.¹
ipan nitla, poloa: pagar una deuda con otra.¹
ipan nitlaaquia: emplear en algo la hacienda. pret.: ipan onitlaaqui.²
ipan nitlacalaquia: ídem. (ipan nitlapoloa: pagar una deuda con otra) pret.: ipan onitlacalaqui.²
ipan nitlapoloa: pagar una deuda con otra. pret.: ipan onitlapolo.²
ipan nitlapopoloa: ídem. (ipan nitlacalaquia: ídem. (ipan nitlapoloa: pagar una deuda con otra)) pret.: ipan onitlapopolo.² emplear en algo la hacienda.¹
ipan nitlatoa: favorecer algún negocio. pret.: ipan onitlato.² celar.¹
ipan nonecuatequiliz: después que me bautice. et sic de alijs.² Véase: ipannonecuatequiliz.
ipan nonenamictiliz: después que me case.²
ipan nonotiuh: poner todas sus fuerzas en el negocio, o hacer todo lo a él posible.²
ipan nopohua: acertar y tener buena dicha.² acertar y tener buena dicha.¹
ipan temo: alunado, que tiene lúcidos intervalos.²
ipan teocuitlapohualo mesa: mesa de cambiador o banco.¹
ipan tepiton: menor, nombre comparativo.² menor, nombre comparativo.¹
ipan tetemo: alunado.¹
ipan tlaaquilli: empleada hacienda, o caudal.² empleada hacienda.¹
ipan tlacalaquilli: ídem. (ipan tlaaquilli: empleada hacienda, o caudal.)² empleada hacienda.¹
ipan tlanamaco mesa: mesa en que ponen lo vendible.¹
ipan tlapopololli: ídem. (ipan tlacalaquilli: ídem. (ipan tlaaquilli: empleada hacienda, o caudal.))² empleada hacienda.¹
ipan tlatectli: cosa líquida, o cosa larga echada sobre otra cosa.² echada cosa así.¹
ipan tlatlaxtli descomunion: persona descomulgada.²
ipan tlatoloni: cosa digna de ser favorecida.² favorable cosa.¹
ipan yauh: dar la saeta o el arcabuz en el blanco. pret.: ipan oya. vel. oipanya.² dar en el blanco el que tira.¹
ipan yauh in noyollo: caer en la cuenta de lo que se dice y de lo que primero no entendía.¹
ipan yauh noyollo: caer en la cuenta de lo que no entendía. pret.: ipan oya in noyollo.²
aci +: penitencia no entera. {ayehua amo aci tlamacehualiztli}¹ esparcirse el olor por todas partes. {nohuian aci iniahuiaca}¹ sobrevenir. {tepan n, aci}¹ hacerlo el hombre a la mujer. {tetech n, aci}¹ seguir hasta el cabo. {tehuan n, aci}¹ esparcirse el olor por todas partes. {nohuian aci inihuelica}¹ esparcirse el olor por todas partes. {nohuian aci iniahuiyaca}¹
◆ aci +, m: reconocer, o certificarse de algo. pret.: onoyollo macic, vel. noyollo omacic. {yollo maci, no}²
◆ aci +, n: tener buena dicha, o acertar con lo que pretendía, o buscaba. pret.: ipan onacic. {ipan naci}² morirse el enfermo. pret.: oitech nacic intlaltecutli. {itech naci intlaltecutli}² verificar enteramente, o examinar el negocio. pret.: inelhuayocan onacic. {inelhuayocan naci}² tener conversación y parte con mujer. pret.: otetech nacic. {tetech naci}² esquivar. {atetech naci}¹ navegar hasta el cabo. {acaltica naci}¹ buscar de raíz la verdad. {inelhuayocan naci}¹ conocer mujer. {itech naci}¹ tener parte con alguna mujer. pret.: oitech nacic. {itech naci}²
acualli ipan nechicahualiztli: obstinación.¹ obstinación o perseverancia en el mal.²
acualli: mala cosa.¹ cosa mala.²
◆ acualli +: obstinar a otro. {ipan nitechicahua in acualli}¹ peor, comparativo de malo. {cenca acualli}¹ peor, comparativo de malo. {ocualca inic acualli}¹
aoctle ipan ninotta: desmerecer.¹
aoctle ipan nitto: infamado ser.¹ infamado.¹
aoctle ipan teittalizzotl: infamia.¹
aquia +, nin: meterse, o ponerse en dificultad y peligro. pret.: oninocuican aqui. {ohuican aquia, nin}²
◆ aquia +, nite: poner en peligro a otro. {nite, ohuican aquia}¹
◆ aquia +, nitla: encubrir o disimular culpa de otro; per metaphoram. {petlatitlan, icpaltitlan nitlaaquia}¹ enseñar. {noyomotlan nitlaaquia}¹ encubrir o disimular culpa o delito de otro. pret.: icpaltitlan onitlaaqui. {icpaltitlan nitlaaquia}² emplear en algo la hacienda. pret.: ipan onitlaaqui. {ipan nitlaaquia}² encubrir delito de otro. metáf. {petlatitlan icpaltitlan nitlaaquia}² enseñar. {nociyacac nitlaaquia}¹ esconder algo. {petlatitlan, icpaltitlan nitlaaquia, icpaltitlan nitlacalaq}¹
◆ aquia, nonn: vestirse camisa o vestidura cerrada. pret.: ononnaqui.²
atahuayo +: encomendar mi necesidad al que me puede socorrer en ella, catándole primero la benevolencia. metáf. {atihuitzo atahuayo ipan nimitznomachitia}²
atihuitzo atahuayo ipan nimitznoma-chitia: encomendar mi necesidad al que me puede socorrer en ella, catándole primero la benevolencia. metáf.²
atle ipan ni, tlachia: menospreciar.¹
atle ipan nicmati: estimar en poco o en nada.¹ Véase: atleipan nicmati.
atle ipan ninotta: tenerse o estimarse en poco. pret.: atle ipan oninottac.² Véase: atleipan ninotta.
atle ipan teittaliztli: desacato tal.¹ Véase: atleipan teittaliztli.
atleipan niteitta: desdeñar o menospreciar.¹ no estimar ni tener en nada a otro. pret.: atle ipan oniteittac.² Véase: atleipanniteitta.
axiliztli +: acertamiento así. {ipan axiliztli}¹ el acto de tener parte, o ayuntamiento con mujer. {tetech axiliztli}² acertamiento o buena dicha. {ipan axiliztli}²
ayehualiztli ipan nicmati: tener algo por cosa incomportable y pesada.²
azanitla ipan ticmatiz: id est, no lo ternás por cosa de poco valor.²
azanitla ipan ticmatiz: id est, no lo ternás por cosa de poco valor.²
ca, ni: estar, o ser. pret.: onicatca.² ser.¹ residir.¹ a hao, ola, oyes.¹ estar ser.¹ lo mismo es que nican huel neci.²
◆ ca +, ni: estar encima. {pani nica}¹ permanecer. {mochipa nica}¹ estar en el campo. {milpan nica}¹ estar cerca. {amohuecan nica}¹ estar acompañando a otro. pret.: tetlan onicatca. {tetlan nica}² estar encima. {ipan nica}¹ estar cerca. {achitetlan nica}¹ estar debajo. {tlani nica}¹ estar encima de algo. pret.: ipan onicatca. {ipan nica}² tener cargo de regir y gobernar. pret.: icpalpan petlapan onicatca. {icpalpan petlapan nica}² estar debajo. {tlalchi nica}¹ estar debajo. {tlatzintlan nica}¹ gobernar. {petlapan, icpalpan nica}¹ tener oficio de regir y gobernar. metáf. {petlapan icpalpan nica}² estar cerca. {tetech nica}¹ estar al agua cuando llueve. {quiyahuhyatlan nica}¹
◆ ca +: lo que está encima de otra cosa, o lo primero. {tlaixco ca}² perdurable. {cemicac ca}¹ mar baja. {amo ce ca amictla}¹ aquí está, o helo aquí. {nican ca}² hombre experimentado. {ixpan ca}² helo allí, o allí está. {nechcapa ca}² cosa que siempre permanece. {mochipa ca}² muy mucho. adv. {occen ca}¹ quitar la hacienda por sentencia. {tlatzontequiliztli ca nitetlatquicahualtia}¹
◆ ca +, nic: ola, oyes; para llamar a otro. {ane, nicca}¹
cauallo +: yeguarizo. {cihua cauallo pixqui}² potro de dos años. {oxxiuhtia cauallo}² bozal de caballo. {iyacamecayo cauallo}² freno de caballo. {itepoz temmecayo cauallo}² potro de dos años. et sic de alijs. {onxiuhtia cauallo}² apearse. pret.: ipan onihualtemoc in cauallo. {ipan nihualtemo in cauallo}² caballo enmantado. {tlapachiuhcayo cauallo}² harriero. {oztomeca cauallo pixqui}¹ potro de dos años. {onxiuhtia cauallo}¹ potrico menor que de año. {conetontli cauallo}¹ apearse del caballo. {ipan nihualtemo in cauallo}¹ yegua. {cihua cauallo}¹ paramentado caballo. {tlapachiuhcayo cauallo}¹ desherrada bestia. {tlacaccopintli cauallo}¹ yegua. {cihua cauallo}² potrico menor que de año. {aya huel cexiuhtia cauallo conetl}¹ desherrada bestia. {tlacactlaxtli cauallo}¹ desenfrenado caballo. {tlatepoztetnmecayoantli cauallo}¹ garañón caballo. {tlacuini cauallo}¹ ensillada bestia. {cillayo cauallo}¹ desbocado caballo. {atlacatl cauallo}¹ jinete. {cototzyetiuh ipan cauallo}¹ haca. {tepiton cauallo}¹ freno para caballo o mula. {itepoztenilpica cauallo}¹ barboquejo o bozal de caballo. {yecamecayo cauallo}² garañón caballo. {tequetzani cauallo}¹ freno para caballo o mula. {itepoztemmecayo cauallo}¹ pujavante. {tepoztli cauallo izteximaloni}¹ pujavante. {tepoztli cauallo cactiloni}¹
cauallo ipan icpalli: silla de caballo.² Véase: cauallo ipanicpalli.
cauallo ipan niauh: ir o andar a caballo. pret.: cauallo ipan onia.² Véase: caualloipan niauh.
cauallo ipan nietiuh: caminar a caballo.¹
cauallo ipan ninotlalia: cabalgar a caballo.¹
cauallo ipan nitleco: cabalgar a caballo.¹
cauallo ipan yani: caminante así.¹
cauallo ipan yetiani: caminante así.¹
caxtolpohualli +: siete cientos. {centzontli ipan caxtolpohualli}²
cemetztli ipan tlaco: mes y medio.¹
cemilhuitl ipan nepantla tonatiuh: día y medio.¹
centetl metztli ipan tlaco: mes y medio.¹
centlacol +: tanto y medio. {ixquich ipan centlacol}¹ mitad un poco menos. {achi centlacol}¹ mitad un poco menos. {chico centlacol}¹
centlatatnachihuaioni ipan tlaco: libra y media.¹
centzontli: cuatrocientos, o una mata de hortaliza, o de hierba.² mata o pie de cualquier hierba.¹
◆ centzontli +: ocho mil y seis cientos. {cenxiquipilli ipan centzontli ipan matlacpohualli}²
centzontli ipan caxtolpohualli: siete cientos.²
acaltica n, ipano: navegar como quiera.¹
achipanquetza, nin: engrandecerse, elevarse vanamente con soberbia.¹
ahuictica nipano: navegar con remos.¹
altepetequipanoliztli: oficio público.¹ obra pública, o oficio público.²
altepetl ipantlatoani: favorecedor de pueblo.¹
altepetlipan +: ciudadano. {huey altepetlipan tlacatl}¹
aoctleipan nettaliztli: desmerecimiento así.¹
ateipan: ausencia.¹
atleipan: menospreciar.¹ no tener en nada a los otros.¹
◆ atleipan +: estimar en poco o en nada. {zan niman atleipan niquitta}¹
atleipan huetztica: desapercibido.¹
atleipan motta: vil cosa de poco precio.¹
atleipan nepohualiztica: desdichadamente.¹
atleipan nepohualiztli: desdicha.¹
atleipan ni, teitta: desacatar.¹
atleipan nic, mati: preciar en poco o menospreciar.¹
atleipan nicmati: tener en poco a otro.¹
atleipan ninotta: estimarse en poco.¹
atleipan niquitta: estimar en poco o en nada.¹ no sentir pena ni hacer caso.¹
atleipan nite, itta: menospreciar.¹
atleipan nitlachia: desdeñar o menospreciar.¹
atleipan nito: ser tenido en poco.¹
atleipan teitta: menospreciador.¹
atleipan teittac: desacatador.¹
atleipan teittaliztica: menospreciando. adv.¹ con menosprecio. adv.²
atleipan teittaliztli: menosprecio.¹ desdén.¹ desprecio, o menosprecio.²
atleipan teittani: desacatador.¹ despreciador, que no estima ni hace caso de nadie.²
atleipan temachiliztli: menosprecio.¹
atleipan temati: menospreciador.¹
atleipan tlachia: menospreciador.¹
atleipan tlachializtli: desdén.¹ menosprecio.¹
atleipan tlattalli: desacatado.¹
atleipan yetica: desapercibido.¹
atleipan yetica teyollo: desapercibimiento tal.¹
atleipanca iniyollo: desapercibido.¹
atleipanca teyollo: desapercibimiento tal.¹
atleipanittalli: menospreciado.¹
atleipanmopohuani: desdichado.¹
atleipanniteitta: atreverse con desvergüenza.¹
atleipantematiliztica: menospreciando. adv.¹
ayac ipannite, mati: menospreciar.¹
canhuey +: membrudo de grandes miembros. {ipano canhuey inina cayo}¹
caqui, anite: desobedecer.¹
◆caqui, nic: recibir por el sentido.¹
◆ caqui, nite: obediente ser.¹ obedecer.¹
◆ caqui, nitla: oír, entender, o escuchar. pret.: onitlacac.² oír como quiera.¹ escuchar como quiera.¹ Véase además: tlacaqui.
◆ caqui, nonte: acechar, o espiar, oyendo lo que se dice. pret.: onontecac.²
◆ caqui +: recusar al juez. {amo nino, caqui}¹ tachar los testigos. {amo nino, caqui}¹ echar a mala parte las cosas. {ayo nic caqui}¹
◆ caqui +, nic: echar a buena parte lo que se dice o hace. {cuallipan niccaqui}¹ echar a mala parte las cosas. {aompa niccaqui}¹ comprender lo que se dice. {zancen niccaqui}¹ comprender lo que se dice. {nic, acica caqui}¹
◆ caqui +, nino: no me satisfacer lo que algunos me certifican, o no estar por lo que se sentencia, apelando de ello, y tachando los testigos o recusándolos. {amo ninocaqui}²
◆ caqui, nocon +: ser protervo e incorregible {ayocmo noconcaqui}²
◆ caqui +, nite: entender al revés la cosa. pret.: ayo onitecac. {ayo nitecaqui}² alcanzar de cuenta a otro, entendiéndole. {auh nitecaqui}¹
◆ caqui +, nitla: comprender lo que se dice. {nitla, macica caqui}¹
caquizti, anihuel: sonar mal.¹
◆ caquizti, ni: sonar, y oírse bien el que habla, o canta. pret.: onicaquiztic.² sonar como quiera.¹
◆ caquizti +: sonar en derredor. {ipanoc ni, caquizti}¹ sonar bien. {huel ni, caquizti}¹ sonar en derredor. {nohuiyan ni, caquizti}¹ sonar mal. {anihuel, caquizti}¹
cauallo ipanicpalli: silla de caballo o mula.¹
caualloipan niauh: caminar a caballo.¹
cayo +: membrudo de grandes miembros. {ipano canhuey inina cayo}¹
cecemaltepetlipan: en cada pueblo, o por cada pueblo.²
cecemetztlipan: cada mes.¹
cecemmetztlipan: cada mes, o en cada un mes.²
cen ipanocan: en todas partes.²
Diccionario español - nahuatl estándar
Se encontraron 70 resultados para «ipan».
Acamapichtli: Akamapichtli (Puñado de cañas), tlajtoani tlein onitlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan se tekpatl xiuitl (1376), inik se tlajtoatsin iuikpa Anauak.
Ahuitzotl: Auitsotl (ardilla de agua), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan chikueyi akatl xiuitl (1486 canapa 1502).
Axayacatl: Axayakatl (Rostro de agua), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan makuili akatl xiuitl (1468 canapa 1481).
Camaxtli: Kamaxtli (El de la boca grande), teoyotl ipan Tlaxkalan.
Chimalpopoca: Chimalpopoka (Escudo que humea), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan yei kali xiuitl (1417 canapa 1427).
Cuauhtemoc: Kuautemok (Águila que desciende), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan yei kali xiuitl (1520 canapa 1521).
Cuitlahuac: Kuitlauak (Excremento seco), tlajtoani tlein otlapachoak Méxiko Tenochtitlan ipan ome tekpatl xiuitl (1520).
en: ipan, -ko, ako, -pan
en él (ella): ipan, itech
encima: ipan, -pan, ako
encima de él (ella): ikpak, ipan
hecho en México: ochiualok ipan Mexiko
Huitzilihuitl: Uitsiliuitl (Día del colibrí), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan chikueyi tekpatl xiuitl (1391 canapa 1416).
Itzcoatl: Itskoatl (Serpiente de obsidiana), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan matlaktli onse kali xiuitl (1428 canapa 1440).
Ixtlilxochitl: Ixtlilxochitl (Flor obscura de fibra), ueytlajtoani ipan Teskoko.
Moctezuma I: Motekusoma Iluikamina (Nuestro señor enojado) (Flechador del cielo), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan matlaktli uan se tochtli xiuitl (1440 canapa1468).
Moctezuma II: Motekusoma Xokoyotsin (Nuestro señor enojado) (El último hijo), tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan matlaktli tochtli xiuitl (1502 canapa 1520).
SIDA: KTA (Cocoxcayotl Temahuani ipan Ahuilneliztli)
sobre: -pan, ipan, akopan
sobre él (ella): ipan, itech, itechpa
Tenoch: Tenoch (Tronco de nopal), tlajtoani tlein oaltepetlaliak in altepetl Mexiko Tenochtitlan ipan 1325.
Tizoc: Tisok, tlajtoani tlein otlapachoak Mexiko Tenochtitlan ipan se tekpatl xiuitl (1481 canapa 1486).
acertar: tlaipantilia
acierto: tlaipantilistli
actividad: isiukayotl, tekipanolistli
aglomerado: uipani
aglomerar: uipana
Aguascalientes: Aguaskalientes (Atotonquipan)
antes: achto, achtotipan
aparato digestivo: itipanketl
cabeza rapada: kuaochipantli
cuantas veces: keskipan
de nuevo: ayankuipan
dicha: tlaipantilistli
en el pecho: elchikipan
época de trabajo: tekipan
esquí acuático: aixkipan
esquí alpino: sepayaixkipan
fiesta de la vendimia: xokomekapixkipan
flor de tulipán: xochitolipan
general: ipanokayotl
generalidad: ipanokayotl
hasta el pecho: elchikipan
hasta la nariz: yakakipan
hasta los pies: tlaltipan
jornada: tekipanoli
laborar: tekipanoa
mantenido: tekipanoli
mantener: tekipanoa
mojado: ateki, chipanki
narco: kochipanamakak
narcotraficante: kochipanamakak
negociado: tekipanoli
negociar: tlasemitta, niktekipanoa
obra pública: altepekipanolistli
oficio: tekipanolistli, tekitl
pantano: atlitlakiak, chiausokipan
participante: techmotlaliani
por segunda vez: ayankuipan
semanero: tekipani
siempre: nochipan, mochipan
sistema digestivo: itipanketl
Tamaulipas: Tamajolipan
tamaulipeco: tamajolipanekatl, tamajolipatl
tiempo de cosechar: pixkipan, tlapixkipan
trabajar: tekipanoa
trabajo forzado: tekipanoli
tulipán: tolipan (fritillaria lusitanica)
Xochiatipan: Xochiatikpan (Lugar entre las aguas de flores)
Zacualtipan: Tsakualtlilpan (Lugar sobre los adoratorios negros)
Diccionario nahuatl de la huasteca veracruzana - español
Se encontraron 18 resultados para «ipan».
atlajnali adv.: Al otro lado del arroyo. ej. Ipan ne atlajnali istok nosistata, al otro lado del arroyo está mi abuelo.
chachapalko adv.: En la olla. ej. Ayotl onka ipan ne chachapalko, los frijoles están en la olla.
pachaniko v.direc.: Se vino a caer. ej. Pachaniko ipan ojtli, se vino a caer en el camino. Véase pachani.
tlaixpamitl n.: Altar. ej. Xijkaua ni kuaxilotl ipan tlaixpamitl, deja este plátano en el altar. Es el espacio donde se colocan los santos.
auatitla n.: Lugar donde abundan los encinos. Encinal. Ahuatitla, poblado del municipio de Xochiatipan y Orizatlán.
aui n.: Tía, señora. ej. Na nikijnelí noaui pampa nelí Kuala nechtekipanó, yo estimo a mi tía porque en verdad me atiende bien.
ipani 1 adv.: Encima, sobre, en la espalda. ej. Na niaj ipani se kauayo, yo voy encima de un caballo.
ipanima: de todos modos, aún así. ej. Ipanima ualajki maski nikajuak, de todos modos vino aunque lo regañé.
ipantlatski vb.: Se agarró de él, se agarró de la espalda.
ouatipa adv.: Sobre la caña. Oua de ouatl y tipa, sobre, encima. n. Localidad del municipio de Xochiatipan (Ohuatipa)
panti vb.: Encontrar, hallar. ej. Kipanti se ueyi koatochi, encontró un gran conejo.
sakatla adv.: Donde hay mucho zacate. n. Zacatlán, poblado del municipio de Xochiatipan.
teipano: Véase teipa.
tekipanojketl n.: Tutor, padre de familia. Persona que se encarga de mantener a otras personas.
tlatekipanojketl n.: Persona que se encarga de mantener, sostener a uno o a una familia. Tlatekipanoianij, pl.
tlatekipanoli n.: Manutención.
tlauipana vb.: Enreda, está enredando algo.
tlauipanalistli vb.: Acción de enredar, de amarrar haciendo nudos o enredarlo.