Diccionario nahuatl estándar - español
Se encontraron 66 resultados para «asi».
asi 1: alcanzar (nite-)
asi 2: llegar, arribar
amen: amén, así sea
ijki: así está
ijkin: así
ijkinyeski: así es, así debe estar, así debe ser
ijkon: así
ijkonimej: así son
in yu: así como
in yu mijtotika: así se dice
Ixachitlan: América (Lugar de la gran tierra), así nombraban los aztecas al continente americano antes de la llegada de los españoles.
mayumochiua: amén, así sea
Moyokoyani: Dios, Yahvé, Jehova, el que se creó así mismo, Dios nacido de su propia escencia, y que creó de todo lo que existe en el universo.
Omiteotl: Omiteotl (Dios esqueleto), deidad descarnada que permanecerá así hasta la reestructuración del universo.
san ijkon: así nada más
yukin: así, de esta manera, igual que...
aasi 1: profundizar
aasi 2: triunfar (nite-)
aasini: conocedor, el que profundiza
achi miekpa: frecuentemente, ocasionalmente
achimochintin: la mayoría, casi todos
ana: tomar, coger, agarrar, asir, acoger, recibir
anonasi: vivir pobre (nite-)
asikamati: comprender, entender
asikamatili: comprendido, entendido
asiki: localizado
asiki: localizar
asitiuetsi: arrebatar
asitl: alcance m
asitlali: aljófar m
asitlalin: aljófar m
asitlalmichitli: estrella de mar f
asitlania: acercar (nite-)
asitli: avefría moñuda f
asitotoli: gallina zambullidora f
asitotolin: gallina zambullidora f
asiuamichtli: sirena f
aski: casi
atetechasini: bravo
auatekolotl: lechuza f (asio flammeus)
axia 2: ser asiático
Axia: Asia
axiatekatl: asiático
axiatl: asiático
axiatlakatl: hombre asiático m, raza amarilla f
axnotl: burro m, asno m, jumento m (equus asinus)
Brasilia: Brasil
Brasilia (altepetl): Brasilia
brasilia: ser brasileño
brasiliatl: brasileño
brasiltekatl: brasileño
chijtitl: lechuza (asio flammeus)
Ignasio teopixki: jesuita m, fraile jesuita m
iknoakayotl: piedad f, compasión f
ikpali: silla f, banco m, asiento m
imakasi: tener, temer (nitla-)
immanyotl: oportunidad f, ocasión f, momento propicio m
inknoyoua: tener compasión, ser compasivo
itechasi: conocer varones, conocer hombres
itechnasi: conocer mujeres
kaltepiton: caseta f, casita f
kaxitl: caja f, recipiente m, vasija f, cajete m
kemanian: a veces, alguna vez, en ocasiones, otras veces
koasia: ser croata
koasiui 1: enfermarse de gota
koasiui 2: paralítico, reumático
Diccionario español - nahuatl estándar
Se encontraron 62 resultados para «asi».
así: ijkon, ijkin, yukin
así como: in yu
asi debe estar: ijkinyeski
así debe ser: ijkinyeski
asi es: ijkinyeski, iskatki
así está: ijki
así nada más: san ijkon
así se dice: in yu mijtotika
así sea: amen, mayumochiua
así son: ijkonimej
arribar: asi
llegar: asi
acatarrar: tlatlasi
acercar: teasitlania, yanonasi, axitia
acoso: tlasijiuilistli
acto lésbico: petlasiuayotl
ají negro (chile pasilla): tlilchili
alcance: aiuteittalistli, asitl
alcanzar: teasi
aljófar: epyolopisili, asitlalin, asitlali
animal domestico: tlakasiunemini
apostasía: tlalnetokilistli
arrebatar: tlakuitiuetsi, asitiuetsi, kuilia
Asia: Axia
asiático: axiatekatl, axiatl
asiento: ikpali, kuauikpali
asir: ana, kui, mapachoa
asistente: tepantilo
asno: axnotl (equus asinus)
avefría moñuda: asitli
bailar (asidos de la mano): tenaua
barras (para gimnasio): tepostlakoneyekoli
básico: moneki
brasíer: tlaxochtli
Brasil: Brasilia
brasileño: brasiltekatl, brasiliatl
Brasilia: altepetl Brasilia
bravo: oselo, atetechasini, tlauelej
burro: axnotl (equus asinus)
cansado: siauik, siamikki, tlasiauitili
casi: aski
casi todos: achimochintin
casino: tlamatilkali
casita: kaltepiton
chile pasilla: tlilchili
compasión: iknoakayotl, teiknottalistli
comprender: teasikamati, iknomati
comprendido: asikamatili
comunicación a distancia: temasili
conocedor: aasini
conocer mujeres: itechnasi
conocer varones: itechasi
damiana (planta): misxiuitl (turnera aphrodiasiaca)
delirar: masasiui
delirio: masasiuilistli
demasiado: uel
demasiado caro: uel patio, papatio
desvario: masasiuilistli
devanado: ilakatstik, masasiuki
devanar: ilakatsoa, masasiui
disentería: tlekoasiuilistli
domado: tlakasiuki
Diccionario nahuatl de la huasteca veracruzana - español
Se encontraron 59 resultados para «asi».
asi vb.: 1 Llega, está llegando, 2 alcanza. ej. Nama asi tlanamakaketl, hoy llega el vendedor.
ijkatsa adj.: Así nomás, así está bien, ya ni modo. ej. Maski kualotok ijkatsa niuikas, aunque esté picado así me lo llevo.
ipanima: de todos modos, aún así. ej. Ipanima ualajki maski nikajuak, de todos modos vino aunque lo regañé.
kejní adv.: Así, como éste.
kuetlani vb. adj.: Se dobla porque es flexible, así como el machete que es duro pero se puede doblar.
montli n.: Yerno. Los suegros y suegras es así como le dicen a su yerno; mientras que la nuera le dicen yeyektli.
notekijya vb.: Ya soy así. Es mi manera de ser.
papayaka v.frec.: Se desborona. También se dice así cuando la madera picada se va cayendo por pedazos.
tlaxkali n.: Tortilla. Aunque la palabra tlaxkali se refiere a toda clase de lonche; sin embargo se dice así solamenta a la tortilla delgada y grande.
akaxitl n.: Alberca. A de atl, agua y kaxitl, vasija. t.lit. Vasija con agua.
akechkoauitl n.: Guásima. Palo que tiene una sabia como el cedro.
amakasi vb. Tiene miedo al agua. Amakasij, pl.
anali adv.: Al otro lado del agua, (río, arroyo o mar). ej. Analieuaj mexkotlali asikoj, los europeos llegaron a México.
asiko v.direc.: Llegó. Asikoj, pl.
asili n.: Liendre. Es un huevecillo del piojo. Asilimej, pl.
asilpajtli n.: Medicamento para las liendres.
asitilistli n.: Objetivo, meta, finalidad.
asitiyouij v.direc.: Van llegando.
atekomitl n.: Guaje. Tipo de calabaza que sirve para transportar agua. A de atl, agua, komitl, vasija.
auajkali n.: Jícara, vasija de guaje. Se usa para sacar aguade los pozos o piletas.
axkemak adv.: Nunca, jamás. Ax de axtli, no y kemak, cuándo. ej. Axkemak ualas, nunca vendrá. Axkema asiki, nunca llegará.
axtó adj.: Adelantarse, ser el primero, antes. ej. Na axtó niasito, yo llegué primero. Na niaxtoeua, yo soy el primero, yo soy el mayor.
chamantli n.: Retoño. En ocasiones se usa este término para referirse al hijo, ya que se considera también como un retoño.
chilkaxitl n.: Molcajete. Vasija para el chile, salsa.
ijnoyotl n.: Miseria, pobreza, compasión.
kema int.: ¿cuándo?. adv. Cuando. ej. ¿Kema tiasiko?, ¿cuándo llegaste?. Niasiko kema ta axti’istó, llegué cuando tú no estabas.
koasilaka n.: Secapalo. Tipo de enredadera.
kuekuetsi adj.: Pequeño, chico. La mayoría de las ocasiones sólo se hace referencia a los niños.
masi vb.: Se trampa. Cae en la trampa.
masik vb. : Cayó en la trampa, quedó atrapado. ej. Ueyi koatochi masik ijnalok, un conejo muy grande cayó en la trampa.
masitok vb.: Ha caído en la trampa. Está atrapado en la trampa. Masitokej, pl.
moteki vb.: 1 Tu trabajo. 2 Se corta. En ocasiones se usa también para determinar el corte de algún cultivo.
moyotl n.: Zancudo. Mosco que en ocasiones es causante de la transmisión del dengue.
nexkomitl n.: Olla que sirve para hervir el maíz y obtener el nixtamal. Nex de nextli, cal y komitl, vasija.
nikasi vb.: Lo alcanzo, lo logro.
nojnotsa v.frec.: Llamar, invocar a alguien. ej. Kinojnotsa, le habla, le llama. Hace el llamado en varias ocasiones.
okix- pref.: Proviene de la palabra okixtli y se le antepone casi a todos los animales del género masculino. ej. Okixpatox, pato; okixchichi, perro, okixpitsotl, marrano.
okuilpajtli n.: Desparasitante. Medicamento para los gusanos, lombrices.
on- pref.: Acaba de: ej. Onpeua, acaba de empezar, onuala, acaba de venir, onasi, acaba de llegar.
papalokilitl n.: Mesís, pápalo. Planta comestible, se da casi de manera silvestre. Papalo de papalotl, mariposa y kilitl, quelite.
pitsotl n.: Marrano, puerco, cochino, cerdo. En ocasiones sólo se dice pitso.
pixkouili n.: Ave de color negro que se alimenta de garrapatas y por eso casi siempre se encuentra en el lomo del ganado.
sakapaxtik adj.: Tiene mucho zacate o pasto. Paxtik, mucho, demasiado.
sanok adv.: Apenas, hace un rato. ej. Sanok asiko, apenas llegó.
sekinoj pron.: Otros. ej. Sekinoj asikij, otros llegarán. Puede utilizarse sólo la palabra sekij.
sosoltik adj.: Viejo y casi inservible, refiriéndose a cosas y objetos.
temestli n.: Olla. Vasija de barro que se usa en la cocina para cocer los alimentos.
temiki vb.: Sueña. Está soñando. Tlauel titemiki, sueñas demasiado. Yaló na nitemijki, ayer yo soñé.
tlamanalistli n.: Ofrenda. vb. Acción de ofrendar. Se ofrenda en varias ocasiones o festejos, la más importante es en el Xantolo “Todos santos”.
tlanojnotsa v.frec.: Hace el llamado varias veces. Le habla a alguien en varias ocasiones.
tlantejki vb.: Cortó, trozó con los dientes: Esta palabra casi siempre se acompaña del prefijo Ki. Kitlantejki, lo cortó con las muelas.
tlaoniketl adj.: Borracho, alcohólico. Persona que toma demasiado licor.
tlasiuajtí vb.: Está casando a un hombre.
tlasiuajtiti v.direc.: Tlasiuajtí
tlatlasi vb.: Tose. Está tosiendo. Tlatlasij, pl.
tlatlasiskapajtli n. Medicamento para la tos.
tlatlasistli Véase tlatlaskayotl.
tlauel adj.: Demasiado, mucho, muy. ej. Tlauel miaj atl, es mucha agua. Tlauel tomauak, está demasiado gordo.
tlikomitl n.: Saomerio, copalero. Es una vasija de barro donde se coloca braza y copal.
Diccionario nahuatl - español de Clavijero
Se encontraron 38 resultados para «asi».
asi: coger, alcanzar
asi: llegar, arribar
iui: así como, de la misma suerte
makpalxochikuauitl: árbol de manitas. Así llaman al árbol que lleva dicha flor
noueltiu: mi hermano mayor. Así dice el hermano menor
pitsotl: puerco así el doméstico como el montés
sasan kenin: así como quiera, o por cualquiera causa
uismamaxali: árbol de cuernos, llamado así por los que produce en su tronco semejantes a los de toro
yu: así como, de la misma suerte
yuki: así como, de la misma suerte
asikaitla: advertir, conocer bien
asikamati: comprender
asitli: mergo, ave acuátil grande
chataluik: la casia silvestre, cuya corteza es muy apreciable por su virtud purgativa
chichimekapatli: planta medicinal muy célebre, pero demasiadamente activa
chiltototl: nombre de tres aves, la una casi toda roja, y las otras dos tienen roja la cabeza
imakasi: temer
imakasilistli: temor
iua: pasiva del verbo I
kamatotonkapatli: planta medicinal y bella de hojas casi perfectamente redondas
koasiuispatli: planta de tallo, ramas y hojas muy tenues medicinal contra el dolor de muelas
koasiuistli: dolor
kouasiui: tener dolor
masikakaki: comprehender
masitika: enteramente, perfectamente
masiui: adverbio, aunque
masiui: véase Manel
miauapatli: cierta planta parásita y medicinal
pachtli: cierta planta parásita que nace en las encinas viejas
patoli: juego ; pero por antonomasia se dice de cierto juego particular que usaban antiguamente los mexicanos
pauasi: cocer en olla
sakasili: cierta planta medicinal
semasi: estar entero o perfecto
semasikapopotia: igualar
semasitika: espíritu
tlakasiuiltia: domar
tlamakasipapan: cierta planta medicinal
tlasikakakilistli: comprensión
Diccionario nahuatl - español de Molina editado por UNAM
Se encontraron 150 resultados para «asi».
a: en composición & per sincopam, quiere decir no, así como, amo nitlacaqui, que quiere decir, no entiendo. et per sincopam dicen, anitlacaqui. et sic de alijs.²
acacampaxo: bebedor así.¹
acacampaxoani: bebedor así.¹
acacampaxoliztli: bebida así.¹
acaltic: acanalada cosa, o acucharada.² acanalada cosa así.¹
acan ixmahuiliztica: atrevidamente así.¹
acan ixmahuiliztli: atrevimiento así.¹
acan ommonequi: desechado así.¹
acan teicniuhyotl: esquividad así.¹
acan tetechaxiliztli: esquividad así.¹
acantoc, m: echado así.¹
◆ acantoc, nin: echado estar y tendido.¹ estar echado.¹
acentetia +: doblez tal. {zan acentetia tetlatol}¹ dobladamente hablar. {zan acentetia notlatol}¹ doblado así. {zan acentetia itlatol}¹
achi n, ahuiyaya: oler así un poco.¹
achi yuhqui: casi así, o casi le parece, o es semejante a él. adv.²
achihualiztli: cosa ilícita que no se debe hacer.² ilícito así.¹ pecado contra natura.¹
achiuh: casi así como.¹ casi así, o casi de esta manera. adv.²
achiuhqui: casi así como.¹ ídem. (achiuh: casi así, o casi de esta manera.)²
achto ompehualiztli: adelantamiento así.¹
achto tlayohualli: enviado así.¹
achto yaliztli: adelantamiento así.¹
achtopa ilnamiquiliztli: pensamiento así.¹
achtopa ompehualiztli: adelantamiento así.¹
achtopa tlayohualli: enviado así.¹
achtopa yaliztli: adelantamiento así.¹
acini: cumplidor tal.¹
◆ acini +: robador así. {tetlatqui acini}¹ esquiva o brava cosa. {atetech acini}² saqueador o despojador en guerra. {tetlatqui acini}²
acohuetzqui: liviana cosa.¹ consolado así.¹ cosa liviana.²
acopina, nitla: abrir zanja. pret.: onitlaacopin.² cimiento abrir así.¹ abrir zanja para cimiento de pared.¹
acqui +: echado así. {tetlan acqui}¹ trama de tela, o el que quiere adulterar. {tetlan acqui}²
actihuetzi, n: hundirse en tierra o lodo, &c.¹ caer de improviso hundiéndose en hoyo que no se parecía. pret.: onactihuetz.² sumirse en agua o en cosa así.¹ caer en hoyo pequeño.¹
actihuetziliztli: caída de pared o de casa.¹ hundimiento así.¹ hundimiento tal.²
acuezcomatl: abarrancadero así.¹
ahahuializtica: alegremente. adv.² alegremente.¹
◆ ahahuializtica +: alegremente así. {teca ahahuializtica}¹
ahahuializtli: gloria.¹ alegría.² glorificación tal.¹ gozo de esta manera.¹ alegría.¹
◆ ahahuializtli +: burla así. {teca ahahuializtli}¹ gloria vana. {zannen ahahuializtli}¹ alegría tal. {teca ahahuializtli}¹ gloria verdadera. {nelli ahahuializtli}¹
ahahuiani: placentera cosa.¹ placentero.² ramera puta honesta.¹ gozoso así.¹ alegre y regocijado.¹
◆ ahahuiani +: alegre así. {teca ahahuiani}¹
ahaltia, nite: bañar a otro así.¹
ahamapohua, n: leer así a menudo.¹
ahamoxitoa, n: leer así a menudo.¹
ahamoxpohua, n: leer así a menudo.¹
ahaquetza, n: alzar y abajar a menudo la cabeza, como loco. pret.: onaaquetz.² alzar y abajar la cabeza a menudo, así como loco.¹
ahatenqui: abuhado.² abuhado así.¹
ahuacho: cosa que tiene rocío.² rociada cosa así.¹
ahuecho: rociada cosa así.¹
ahuel chihualiztli: impotencia así.¹ Véase: ahuelchihualiztli.
ahuelitiliztli: impotencia así.¹ imposibilidad.¹
ahuializtica +: alegremente así. {teca ahuializtica}¹
ahuializtli: suavidad de olor, o de cosa gustosa y sabrosa.²
◆ ahuializtli +: escarnecimiento así. {teca ahuializtli}¹ alegría tal. {teca ahuializtli}¹
ahuiani, n: estar al partido.¹
◆ ahuiani +: escarnecedor tal. {teca ahuiani}¹ burlador tal. {teca ahuiani}¹ alegre así. {teca ahuiani}¹
ahuic huetzqui: caído así.¹
ahuic yaqui: caído así.¹
ahuilnemiliztica: lujuriosamente así.¹
ahuiyaca: lo mismo es que ahuiaca.² suavemente así.¹
ahuiyaya, n: lo mismo es que ahuiyaya.² oler bien, echando de sí olor.¹ oler, echar de sí olor.¹
◆ ahuiyaya +: oler así un poco. {zanquenin n, ahuiyaya}¹ oler así un poco. {achi n, ahuiyaya}¹
◆ ahuiyaya: = ahuiyaya²
ai, n: ejercicio tener así.¹
◆ai, nitla: hacer alguna cosa exterior. pret.: onitlaax.² trabajar.¹ hacer algo exteriormente.¹ Véase además: tlaai.
◆ ai +: el que hace algo. {in ida ai}¹ interjección del que se queja. {elele ai ai ai}² haragán. {atle ai}² interjección del que se queja. {elele ai ai ai}² interjección del que se queja. {elele ai ai ai}²
◆ ai +, n: hacer algo. pret.: itla onax. {itla nai}² despender el tiempo en algo. {itla nai}¹
◆ ai +, nitla: hacer algo, interiormente. {nitic nitlaai}¹ ídem. pret.: nitic onitlaax. {itic nitlaai, n}²
aixmahuiliztica: osadamente así.¹
aixtlatzihuiliztli: importunidad así.¹
aixtlatzihuini: importuno.¹ importuno o no cansable. y cosa que nunca pierde el lustre, así como la imagen, o cosa semejante.²
alactic: deleznable cosa como anguilla, jabón mojado, &c.¹ cosa deleznable, así como anguilla, pan de jabón mojado, o flema, &c.²
◆ alactic: = alaztic² = alahuac²
altepecuaxochquetza, n: amojonar los términos del pueblo. pret.: onaltepecuaxochquetz.² sitio poner así.¹
altepepehualtiliztli: poblazón, obra de poblar así.¹ fundación de pueblo.²
altepetepanquetza, n: sitio poner así.¹
altepetlaliani: poblador así.¹ fundador de pueblo o villa.²
altepetlaliliztli: poblazón, obra de poblar así.¹
altepetzintiani: poblador así.¹ fundador de pueblo.²
amanaliztli: adivinación así.¹ agoramiento así.¹ adivinación en agua.²
amapatoani: jugador así.¹ jugador en esta manera.¹ jugador de naipes.²
amapatohuia, nin: jugar a los naipes.¹
◆amapatohuia, nite: jugar con otro a los naipes. pret.: oniteamapatohui.² jugar así con otro.¹
amatlacuilollamachiyotilli +: sellada así. {tlatzintlan amatlacuilollamachiyotilli}¹
ami matqui: basta cosa o mazorral, así como manta, &c.¹
amichcame +: sois así como ovejas. et sic de alijs. {iuhquimma amichcame}²
amilotetl: huevos de pescado blanco.² huevo de pescado; y así de los demás.¹
amiqui, n: tener sed, o morir de sed. pret.: onamic.² tener sed. pret.: onamic.² tener sed.¹ gana tener de beber; y así de los demás.¹ sed haber.¹
◆ amiqui, nic: tener sed espiritual de alguna cosa. pret.: onicamic.² anhelar mucho por algo.¹ hambre haber o tener hambre de cualquier cosa.¹
amo coyahualiztli: estrechura así.¹
amo ihuan tlachia: distante así.¹
amo mimati: basta cosa o mazorral, así como manta, &c.¹
amo nehuan tlachializtli: distancia así.¹
amo ohuicayotl: ligereza así.¹
amo quixaxiliztli: distancia así.¹
amo quixnenehuililiztli: distancia así.¹
amo teixnenehuilia: desemejante así.¹
amo tequixti: desemejante así.¹
amo tetechmotemachiani: desconfiado así.¹
amo tetechmotlacanequini: desconfiado así.¹
amo tlacanexiliztli: fealdad así.¹
amo tlamahuizoani: desconocido así.¹
amo zan quenami: cosa no así como quiera. i cosa de mucha estima, &c.² no es así como quiera.¹
amo zanquenin: no así como quiera.²
amo zaquema: antes sí, o ello debió de ser así, o quizá sí.² Véase: amoza quema.
amocnelilmati: desconocido así.¹
amocnelilmatini: desagradecido.¹ desconocido así.¹
amocoyahuac: angosta cosa así como casa, acequia, calzas, camisa, cesto o cosa semejante.¹
amoma zan quenami: no es así como quiera.²
amomachiuhqui: no así. o no tanto, o no tal. s. como esto. comparativo.²
amoneneuhcayotl: diferencia así.¹
amonotzallani: achacoso así.¹
◆ amo-notzallani +: el que no quisiere ser corregido. {in amonotzallani}¹
amopatlahuac: angosta cosa, así como tabla, heredad, pared, adobe, camino o cosa semejante.¹
amopinahuani: desvergonzado así.¹
amotlazocamati: desconocido así.¹
amotlazocamatini: desconocido así.¹
amoyan tiquenami: no eres así como quiera. i eres maravilloso, &c.²
amoza: a osadas.¹ a osadas que debe ello de ser así.²
achi ixquich: casi tanto. s. como eso, o poco más o menos que eso. adv.² poco más o menos.¹
achi mochintin: casi todos ellos.²
achineneuhqui: semejar o casi parecer una cosa a otra.¹ casi igual cosa a otra, o que se parece la una a la otra. adv.²
achiuhqui itloc quiza: semejar o casi parecer una cosa a otra.¹
actihuetzi: asiento hacer el edificio.¹ hundirse la tierra, casa o troje.¹ caer de improviso y hundirse la casa, &c.¹ hundirse la sepultura, o la casa vieja. pret.: oactihuetz.²
acua: rezumarse el vaso o la tinaja cuando es nueva.¹ ay ay ay; quejándose.¹ rezumarse la vasija nueva.² ay ay. del que se queja de lo que le duele. interjección.²
ahuilizitta, nitla: gastar demasiado.¹
aitech maxitlani: ocasionado, que se siente de pocas cosas.² Véase: aitechmaxitlani.
amo coyahuac: estrecha cama o mesa.¹ estrecha cosa como entrada de puerta o como vestidura o vasija.¹ Véase: amocoyahuac.
amo nimapapachiuhqui: gastar demasiado.¹
amo nitla, ixyeyecoa: gastar demasiado.¹
amonitla ixtamachia: gastar demasiado.¹
amozan nen cualaniliztli: saña con causa y ocasión.¹
ana +, nic: alentar o tomar huelgo el que tañe trompeta. {nihio nicana}¹ edificarse, tomando ejemplo de otro. {tetech nicana}¹ entresacar algo. {itzalan nicana}¹ tomar ejemplo de otro. pret.: tetech onican. {tetech nicana}² alentar descansando. {nihio nicana}¹ entresacar algo. pret.: itla onican. {itlan nicana}² entresacar algo. {itlan nicana}¹ seguir o imitar vida de otro. {tetech nicana}¹
◆ ana, nin: crecer en el cuerpo. pret.: oninan.² crecer el hombre.¹ abstenerse de algo, o irse a la mano.¹
◆ ana, nite: tomar, asir, o prender, o adiestrar ciego. pret.: onitean.² adiestrar ciego.¹ prender.¹ asir o prender a otro.¹
◆ ana, nitla: trabar, o asir algo, o apartar y quitar alguna cosa. pret.: onitlaan.² quitar, apartar algo.¹ arrancar o sacar lo que está hincado.¹ coger algo arrancándolo.¹ trabar.¹ desarrugar lo arrugado.¹
◆ ana, nonte: acompañar a otro desde su casa.¹
◆ ana, tita: trabarse o asirse unos a otros de las manos para danzar. pret.: otitaanque.²
◆ ana +: cosa correosa como ulli. {ma ana}²
◆ ana +, n: desenvainar espada. pret.: onespada an. {espada ana, n}²
◆ ana +, ni: desenvainar la espada. {ni, espada ana}¹ desensillar bestia. {ni, cauallo silla ana}¹
◆ ana +, nino: contenerse o abstenerse, yéndose a la mano. {nino, tlacahualtia, nin, ana}¹
anotech ninaxitlani: ser mohíno o inconversable, vocasionado. pret.: anotech oninaxitlan.² achacoso ser.¹
aocmo yeyecauhqui: demasiada cosa.¹
aquen nechihualiztli: impasibilidad de cuerpo glorificado.² impasibilidad, dote del cuerpo glorificado.¹
aquetztimani: bocarriba estar la vasija.¹
aquetztoc: bocarriba estar la vasija.¹
atlaihiohuiliztli: impasibilidad de cuerpo glorificado.²
atlaihiyohuiliztli: impasibilidad, dote del cuerpo glorificado.¹
atlaixtamachihuani: gastador en lo demasiado.¹
atlaixyeyecoani: gastador en lo demasiado.¹
atle nicnemitia: gastar demasiado.¹
atle quinemitiani: gastador en lo demasiado.¹
axalli: cierta arena con que asierran o cortan las piedras preciosas.²
axitlani +, m: cosa delicada como vidrio que luego se quiebra. {amo itech maxitlani}² ocasionado, que se siente de pocas cosas. {aitech maxitlani}²
◆ axitlani +, nic: no permitir que llegue alguno a mí. {amo notech nicaxitlani}¹ permitir, que alguno llegue a mí. {notech nicaxitlani}¹
axitlani +, nin: achacoso ser. {anotech ninaxitlani}¹ ser mohíno o inconversable, vocasionado. pret.: anotech oninaxitlan. {anotech ninaxitlani}²
cacahuaca, ni: tener gran destemplanza y calor en el cuerpo. pret.: onicacahuacac.² gorjear a menudo las aves.¹ destemplado estar el cuerpo de demasiado calor.¹ ardor tener o calor.¹ Véase además: tlacacahuaca.
cacalaca: sonar el cascabel, o la vasija de barro que tiene dentro pedrezuelas, o el cacao dañado cuando lo cuentan, o echan en el suelo, o cosa semejante. pret.: ocacalacac.²
cacauhtoc, nocon: estar agonizando y finándose. pret.: onoconcauhtoya, vel. onoconcacauhtoca.² malo estar mucho, casi a la muerte.¹
◆ cacauhtoc, nocon +: estar al punto de la muerte, o estar agonizando. {ye noconcacauhtoc}²
cacuani +, nitla: comer templadamente, haciendo abstinencia de casi la mitad de lo que le era necesario según su complexión. {nitla, xeliuh cacuani}¹
camahua: pararse el maíz serazo, o casi del todo sazonado. pret.: ocamahuac.²
cehuia, nino: descansar. pret.: oninocehui.² descansar.¹ reposar.¹
◆ cehuia, nino itechpa in notequiuh: vacar el oficio.¹
◆ cehuia, nite: descansar a otro, ayudándole a llevar la carga, o aplacar al enojado. pret.: onitecehui.² sosegar a otro.¹ desenojar a otro.¹ llevar la carga a otro para que descanse.¹ ayudar a llevar la carga a otro para que descanse un rato.¹ desapasionar.¹ descansar a otro.¹ aliviar a otro del trabajo.¹ amansar al irado.¹ Véase además: tecehui.
◆ cehuia, nitla: enfriar lo caliente, o matar y apagar el fuego o la vela. pret.: onitlacehui.² apagar fuego.¹ enfriar cosa caliente.¹ obscurecer otra cosa con mayor luz.¹
◆ cehuia +, nitla: desenconar lo hinchado. {nitla, pozahuaca cehuia}¹
cenca chichic: amarga cosa demasiadamente.¹
cenquiza: ayuntarse la gente.¹ Véase además: tlacenquiza.
◆ cenquiza, ni: envidar en juego. pret.: onicenquiz.² jugando, poner la cantidad de dineros, que en tres o cuatro juegos le ha ganado su contrario, para que en un solo juego se desquite de todo, o que el otro le gane en el último juego otro tanto cuanto en los otros tres o cuatro le ha ganado, casi envidar o reenvidar.¹
◆ cenquiza, ti: salir todos, o ayuntarse y congregarse en algún lugar. pret.: oticenquizque.² ayuntarse o congregarse en algún lugar. pret.: oticenquizque.²
cenquiza +: jugando, poner la cantidad de dineros, que en tres o cuatro juegos le ha ganado su contrario, para que en un solo juego se desquite de todo, o que el otro le gane en el último juego otro tanto cuanto en los otros tres o cuatro le ha ganado, casi envidar o reenvidar. {icni, cenquiza}¹
centzitzquia, nic: asir para siempre algo. i. perseverar. pret.: oniccentzitzqui.²
chachalca, ni: hablar recio y con enojo, o graznar las ánsares, o estar cascada la vasija de barro. pret.: onichachalcac, vel. ochachalcac.² vocear, hablar alto.¹
chalani: desacordar o discordar las voces de los cantores.¹ cascarse la vasija de barro, o de cobre o desentonarse el canto, o el instrumento musical. pret.: ochalan.²
chalanqui: desacordadas voces.¹ vasija cascada, o canto desentonado.²
chalchihuitl: esmeralda basta.²
◆ chal-chihuitl +: piedra preciosa casi como esmeralda trasparente. {ompa ontlaneci chalchihuitl}² piedra para la ijada o orina. {xochitonal chalchihuitl}² entera virgen. {oc chalchihuitl}¹ piedra preciosa casi como esmeralda. {paltic chalchihuitl}² la misma piedra es que quetzalchalchihuitl. {quiltic chalchihuitl}² oro o piedra preciosa hecha de forma de cierta hierba dicha amalacotl. {amalacotic teocuitlatl chalchihuitl}²
chiahuac: cosa grasienta.²
chiahuacayo: ídem. (chiahuac: cosa grasienta.)²
chiahuizo: grasiento.² aceitosa cosa.¹
chichic: cosa amarga.² amarga cosa.¹
◆ chi-chic +: amarga cosa demasiadamente. {cenca chichic}¹
chichina, nitla: chupar algo, o tomar sahumerio de olores con cañas. pret.: onitlachichin.² embeber.¹ chupar cañutos de sahumerio.¹ chupar algo.¹
◆ chichina, qui: rezumarse la vasija embebiendose en ella algún licor; lo mismo se dice de la esponja, o de cosa semejante que embebe en sí algún licor. pret.: oquichichin.²
chichipatic: cosa muy amarga.² cosa linda, limpia y hermosa.² amarga cosa demasiadamente.¹
chiyahuac: grasiento, lleno de grasa.¹
chiyahuacayo: grasiento, lleno de grasa.¹ grasiento.²
◆ chiyahuacayo +: nutria animal conocido. {cenca chiyahuacayo michin}¹